Boyun yırtığı
Boyun onurğasındakı sümüklər arasındakı qığırdağın zamanla degenerasiyadan sonra qopması və aralarındakı jele kimi toxumanın yırtıqdan çıxmasıdır. Bəzən travmadan sonra görünə bilər. Sümüklər arasında qığırdaq yırtığından çıxan yırtıq onurğa kanalına doğru yerdəyişsə, sinirləri və onurğa beynini sıxaraq xəstədə şikayətlər yaradır.
Ən çox görülən şikayət boyun, arxa, çiyin, qol və hətta əllərə yayılan ağrıdır. Ağrının paylanması və paylanması adətən boyun onurğasında yırtığın yeri ilə bağlıdır. Yırtıq və sinir (kök) sıxılma yerindən asılı olaraq çiyinlərdə, qollarda və əllərdə güc itkisi ola bilər. Onurğa beyninin sıxılması əlavə edilərsə, ayaq əzələlərində zəiflik və iflic, sidik və nəcisdə problemlər də görünə bilər. Eynilə, sinir (kök) sıxılmalarında, sıxılmış sinir izi boyunca hiss itkisi gözlənildiyi halda, onurğa beyni sıxılmasında bədənin müxtəlif yerlərində hiss itkisi baş verə bilər. Bunlara əlavə olaraq yeriş pozğunluqları, balanssızlıq və ağır və ağır iflic ola bilər.
Həkimin müayinəsindən sonra yırtığı görmək üçün adətən maqnit rezonans (MR) görüntüləmə tələb olunur. Yırtıqların sümüklərlə əlaqəsini göstərmək və sümükləşdiyini göstərmək üçün kompüter tomoqrafiyası (KT) çəkilişi tələb oluna bilər. Bəzən rentgen şüaları da tələb oluna bilər.
Boyun yırtığının müalicəsi
Boyun yırtığının müalicəsi hərtərəfli qiymətləndirmə və diaqnostika nəticəsində ilk növbədə planlaşdırılmalıdır. Müalicədə yataq istirahəti, dərman müalicəsi, korset (boyun yaxası) müalicələri, fizioterapiya üsulları, iynələr, alqoloji üsullar və cərrahi üsullardan istifadə edilir.
Osteopatiya və manuel terapiya
Osteopatik müalicədə toxumalarda hərəkət məhdudiyyətlərini düzəltmək, dövranı tənzimləmək və maye axınının qarşısındakı maneələri aradan qaldırmaq və müalicəyə uyğun mühit yaratmaq məqsədi daşıyır. Osteopatiya bədənə daha çox hərəkət diapazonu verir, bu məhdud ərazini azad edir və bədənin özünü bərpa etməyə imkan verir. Əsas məqsəd ətrafdakı toxumaları boşaltmaq, qan dövranını artırmaq və oynaq tıxanıqlarını açaraq yırtığı sağaltmaqdır.
Fizioterapiya
Boyun əzələlərini gücləndirmək və uzatmaq onların ağrıya daha davamlı olmasına kömək edir. Zəifləmiş boyun əzələləri ən çox boyun ağrısına səbəb olur. Müalicənin məqsədi disklərə və sinir köklərinə təzyiqi azaltmaqdır. Dartma tətbiqləri, gərmə, gücləndirmə və sabitləşdirmə məşqləri, isti və soyuq tətbiqlər, elektrik stimullaşdırılması həm ağrının azalmasına, həm də yırtığın sağalmasına kömək edir.
Alqoloji müalicələr
Boyun yırtığında güc itkisi, hissiyat itkisi, yeriş pozğunluğu kimi nevroloji nəticələr ortaya çıxarsa, cərrahi müalicə qaçınılmaz ola bilər. Bunun xaricində daha yüngül simptomlarda fiziki müalicə üsulları və manuel terapiya üsulları və alqoloji üsullar birlikdə və ya ayrı-ayrılıqda istifadə edilə bilər. Boyun yırtığında uşaqlıq boynu faset blokadası, boyun epidural steroid inyeksiyası, servikal transforaminal epidural steroid inyeksiyası, braxial pleksus blokadası, proloterapiya və sinir müalicəsi aparıla bilər.
Cərrahi müalicələr
Boyun yırtığının cərrahi müalicəsində ən önəmlisi cərrahi qərarın verilməsidir. Xəstənin fizioterapiya və alqoloji üsullar kimi konservativ müalicə üsullarından fayda görməməsi, davam edən ağrı və iflic kimi mütərəqqi nevroloji qüsurun adətən cərrahi müalicənin qaçılmaz olduğunu göstərir.
Boyun yırtığının cərrahi müalicəsində ümumiyyətlə zaman mikrocərrahiyyə üsullarından istifadə edilir. Yanaşma və dəri kəsikləri boynun ön hissəsindən (ön yanaşma) və ya yırtıq kifayət qədər yanal yerləşdiyi halda arxa tərəfdən (arxa yanaşma) edilə bilər.
Anterior (anterior) cərrahi yanaşma: Anterior cərrahiyyədə onurğanın ön səthinə çatdıqdan sonra sinirlərə basan yırtıq ilə birlikdə onurğa arasındakı qığırdaq toxuması mikrocərrahi üsullarla çıxarılır. Disk sahəsinin hündürlüyünü saxlamaq və iki fəqərəni birləşdirmək üçün adətən boşluğa bir qəfəs yerləşdirilir. Bəzən onurğada hərəkəti saxlamaq üçün çıxarıla bilən protezlərə də üstünlük verilə bilər. Xəstələr bir və ya iki gün ərzində boğazlarında narahatlıq hissi keçirə bilərlər. Bundan başqa, çox rahat bir üsuldur. Xəstələr eyni gün masa arxasında oturaraq səfərbər oluna, gəzə, yemək yeyə bilərlər. Xəstəxanada gözlənilən qalma müddəti bir gündür.
Posterior cərrahi yanaşma: Boyun arxasından cərrahi yanaşmada onurğanın arxasındakı lamina və faset oynaqlarına çatılır. Onların qovşağında kiçik açar deşikli pəncərə açılır. Buradan əzilmiş sinir və onu sıxan yırtıq hissələri mikrocərrahi üsullarla görülüb çıxarılır. Bu yanaşmada adətən onurğaya alət taxmağa ehtiyac yoxdur. Xəstə üçün çox rahat bir üsuldur. Xəstələr eyni gün masa arxasında oturarkən səfərbər oluna, gəzə və yeyə bilərlər. Xəstəxanada gözlənilən qalma müddəti bir gündür.
Təcili cərrahi əməliyyat tələb edən vəziyyətlər: Bəzi xəstələr, xüsusən də ani yırtıqlarda təcili əməliyyat tələb edə bilər. Yırtıq qəfil başlayan xəstələrdə sürətlə irəliləyən nevroloji çatışmazlıq (məsələn, iflic), sidik və nəcis tutmama kimi problemlər yaranarsa, təcili cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Holistik müalicələr
Boyun yırtığı diaqnozundan sonra müalicə üçün həmişə tək bir yol olmaya bilər. Bəzən iflic olmaq üzrə olan xəstəni təcili əməliyyat etmək lazım gələ bilər. Digər tərəfdən, fiziki müalicə, manuel terapiya və ya alqoloji üsullarla sağalan xəstələr də az deyil. Bəzən alqoloji müalicə və fizioterapiya alan xəstənin təqibində cərrahi müalicə tələb oluna bilər. Bəzən əməliyyat keçirən xəstənin zəifliyini düzəltmək üçün idman və reabilitasiya tələb oluna bilər. Bu xəstələrin ağrılarının idarə edilməsi, qidalanması və psixoloji dəstəyi vacibdir. Buna görə xəstələrin onurğa cərrahları, alqoloqlar, fizioterapevtlər və fizioterapevtlərdən ibarət bir qrup tərəfindən müalicəsi və izlənilməsi düzgündür. Xəstələrin müşayiət olunan xəstəlikləri də müalicə olunmalı, onların qida rasionu, gündəlik fəaliyyətləri tənzimlənməlidir.